اندیشکده زیست پذیری شهری تلاشی را برای برگزاری سلسله نشست‌هایی به منظور هم‌افزایی در خصوص رفع دغدغه‌ها در خصوص بازآفرینی آب شهری آغاز نموده است. به همین جهت اولین جلسه از سری جلسات هم‌اندیشی بازآفرینی آب شهری با موضوع «مدیریت غیرمتمرکز فاضلاب شهری» در تاریخ 6 بهمن‌ماه سال 1399 در سالن کنفرانس ساختمان اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران برگزار گردید.
اسامی نفرات حاضر در جلسه به شرح زیر است:
| علی مریدی | مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست |
| علیرضا نبی بید هندی | استاد دانشگاه تهران و مشاور محترم شورای شهر تهران |
| سعید احمری | معاون توسعه و پایش اداره کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران |
| علی طبرستانی | عضو و دبیر کمیته خدمات مهندسی شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان کشور و مشاور محترم هیئت‌رئیسه شورای شهر تهران |
| علیرضا نوری | مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی امور فنی و عمرانی، استانداردسازی و امور بحران مرکز مطالعات شهرداری تهران |
| خشایار نیوی پور | مدیر اجرایی اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان |
| بهرام فیاضی | دبیر انجمن صنفی شرکت‌های آب و فاضلاب |
| شهرام هاشمی مرغزار | رئیس هیئت‌مدیره شرکت آماتیس رابین |
| سید مهدی هاشمیان | مدیرعامل شرکت پاک اندیشان محیط‌زیست |
| رضا موسوی فر | رایزن حوزه محیط‌زیست سفارت هلند ، شرکت BWIN هلند و ایران |
| محمد حسام الدین قیاسی | مدیر آموزش نظام مهندسی ساختمان کشور |
| کامبیز رحیم تبار | مدیر گروه ساختمانی رحیم تبار |
| اقبال رستمی | رئیس گروه مدیریت فاضلاب دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب و خاک سازمان حفاظت از محیط‌زیست |
| سید اویس ترابی | رئیس اندیشکده زیست پذیری شهری |
جلسه در ابتدا با گفتگوی غیررسمی با بیان مقدمه‌ای کوتاه توسط جناب آقای دکتر ترابی رئیس اندیشکده زیست پذیری شهری آغاز گردید. پس از آن مدعوین در جلسه به معرفی خود پرداختند و سپس آقای دکتر ترابی به بیان ارائه‌ای در ارتباط با چرایی مسئله پرداختند که در زیر به طور خلاصه به آن اشاره خواهد شد.
«مهم‌ترین سوال پیش رو این است که چگونه میتوان دستاورد تکنولوژی محور انسان را با اجزا پنجگانه محیط در تعادل درآورد.»
اولین گام در این راستا تغییر در الگوواره ها و رویکردهای توسعه به منظور اصلاح پیش‌فرض‌های ذهنی در طراحی شهری است. از جمله مشکلات در این خصوص نبود مدیریت یکپارچه در ارگان‌ها و سیاست‌گذاری‌ها و حکمرانی است. طراحی شهری نیازمند دید یکپارچه است. در این راستا نیازمندیم تا شاخه زیست پذیری شهری نیز همانند سایر شاخه‌ها چون اقتصاد و اجتماع و غیره به ادبیات طراحی شهری اضافه شود.
ما نیازمندیم تا زیرساخت‌های سبز- آبی را شناسایی و در قالب طرح در برنامه‌ها اضافه کنیم. این برنامه‌ریزی بسته به هر شهری و جغرافیایی، خوانش خود را دارد. مصادیق زیرساخت شهری شامل موارد زیر است:
- بازآفرینی آب شهری
- بوم آشکاری
- ارتباط شهر با حوزه‌های آبریز
- طراحی شهری آب محور
در حال حاضر در کشورهای در حال توسعه دو نگرانی وجود دارد: 1) بحران کم‌آبی 2) بحران فاضلاب
تهران با بحران کم‌آبی بی‌سابقه‌ای روبه رو است. جمعیت تهران در حدود 8.6 میلیون نفر است که به طور متوسط مصرف آب بهداشتی آن در حدود 1 میلیارد و 100 مترمکعب است. 70% آب تهران توسط 5 سد اطراف تامین می‌شود و 30% مابقی از طریق آبخوان دشت تهران. این در حالی است که تمام ظرفیت منابع آب سدهای پنجگانه تخصیص داده شده و بیلان آبخوان دشت تهران نیز منفی شده و برداشت از آن بیشتر از ظرفیت برد آن بوده است. با توجه به افق طرح جامع شهر تهران در سال 1410 مبنی بر افزایش جمعیت تا 11 میلیون و 400 هزار نفر، و تحقق دو مهم چالش پذیر 1) الگوی مصرف از 300 لیتر در روز به 150 لیتر در روز کاهش یابد و 2) نشت شبکه توزیع آب و میزان آب به حساب نیامده از 30% به 15% کاهش یابد؛ باز هم نیازمند تامین آب بیشتری نسبت به میزان مصرف فعلی در حدود 300 میلیون مترمکعب خواهیم بود.
چالش کم‌آبی موجب بروز بحران دیگری چون فرونشست دشت تهران شده است. در 10 سال گذشته بیشتر از 10 متر افت تراز آب زیرزمینی داشته‌ایم. فرونشست هم باعث از بین رفتن آبخوان و هم ایجاد شکست در زیرساخت شریان حیاتی شهر خواهد شد. به عبارتی دیگر در کنار بحران کم‌آبی، بحران آلودگی فاضلاب نیز وجود دارد. فاضلاب تولید شده توسط جمعیت از ظرفیت خودپالایی زمین بیشتر بوده و با ورود به رودخانه‌ها منجر به آلودگی آنها می‌شود. لذا حرکت به سوی بازآفرینی آب به منظور غلبه به این دو بحران در شرایط موجود شهرهای کشور الزامی است. اصول بازآفرینی آب شامل 5R می‌باشد:
- ژینایی اکوسیستم های آبی (Restoration)
- کاهش مقدارآب مصرفی (Reduce)
- استفاده مجدد آب برای مصارف مختلف متناسب با کیفیت لازم (Reuse)
- بازیافت مواد مغذی یا مواد آلی (Recycle)
- بازیابی انرژی از حرارت، انرژی آلی از آب استفاده شده، یا انرژی هیدرولیکی (Recover)
در این جلسه تمرکز بر روی تحقق Reuse یا استفاده مجدد از آب مصرفی است که در قالب مدیریت فاضلاب شناخته شده و شامل 3 گام زیر است:
- جمع‌آوری فاضلاب
- تصفیه فاضلاب
- استفاده مجدد از پساب
در شهرها تمرکز بر روی دو گام اول بوده و فعالیتهای زیادی (تلاش برای جمع آوری فاضلاب و تصفیه فاضلاب) انجام شده است؛ لکن در خصوص گام 3 (استفاده مجدد از پساب) اقدام موثری صورت نگرفته است. به طور مثال، تصفیه‌خانه‌های موجود در تهران در قسمت جنوبی و پایین‌دست آبخوان واقع شده‌اند در حالی که آبخوان از بالادست تغذیه می‌شود و همین نکته تحقق پذیری امکان استفاده مجدد از پساب در تغذیه آبخوان و یا مصارف شهری را منتفی می کند.
در کل دو نوع رویکرد برای مدیریت فاضلاب شهری وجود دارد:
- رویکرد مدیریت متمرکز فاضلاب شهری – از طریق ایجاد سامانه های متمرکز تصفیه فاضلاب با مالکیت سازمان های دولتی که برنامه ریزی، طراحی، ساخت، بهره برداری و نگهداری از آنها را عهده دارند شناخته می شود. یک مرکز مدیریت فاضلاب متمرکز، حجم عظیمی از پساب را برای کل جامعه جمع آوری و تصفیه می کند. به آن سیستم مدیریت خارج از محل (Off-site management) نیز می گویند.
- رویکرد مدیریت غیرمتمرکز فاضلاب شهری – عدم تمرکز به صورت «جمع آوری، تصفیه و تغذیه یا استفاده مجدد از پساب» ناشی از فاضلاب آپارتمان ها، محله ها، مجتمع های مسکونی، اجتماعات غیرمتمرکز، صنایع یا تأسیسات نهادی و… تعریف می شود. به عبارتی دیگر عدم تمرکز به مفهوم جمع آوری، تصفیه و تغذیه یا استفاده مجدد از پساب در همان محل یا نزدیکی محل تولید فاضلاب می باشد. به همین دلیل، با عنوان سیستم مدیریت فاضلاب در محل نیز شناخته می شود.
در سالهای اخیر رویکرد مدیریت غیرمتمرکز فاضلاب به دلیل مزایای قابل توجه آن در تحقق پایداری و استفاده مجدد پساب در محل مورد توجه ادبیات توسعه پایدار واقع شده است. با تغییر رویکرد به سمت مدیریت غیرمتمرکز فاضلاب شهری، میتوان از ترکیب سامانه های تصفیه فاضلاب در محل در کنار سامانه های موجود تصفیه متمرکز شهری بهره مند شده و میزان دستیابی به اهداف را افزایش داد. ایشان در انتهای صحبت های خود، چالش‌های پیشِ رو را برای ارایه بحث توسط حاضرین چنین بیان نمود:
- ارزان بودن قیمت آب بهداشتی در شهرها و عدم احساس نیاز به مشارکت برای تصفیه فاضلاب در محل و بازچرخانی آن
- مشکلات در فن آوری و دانش مربوط کاربردوست شدن تصفیه فاضلاب در محل و بازچرخانی آن
- چالش های حکمرانی – فقدان مدیریت یکپارچه شهری، عدم چابکی سیستم های حکمرانی در واکنش به تغییر الگوواره ها و رویکردها، ضعف توانایی حکمران در سازگاری و هماهنگی با دینامیک فعال مسایل
- نبود سازوکار حکمرانی محلی و نبود ظرفیت های مدنی به منظور مشارکت شهروندان در مدیریت مسایل شهر
پس از آن حاضرین در جلسه شروع به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود پیرامون چالش های مطرح شده پرداختند که در ادامه به آن می‌پردازیم.
جناب آقای دکتر طبرستانی (عضو و دبیر کمیته خدمات مهندسی شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان کشور و مشاور هیئت‌رئیسه شورای شهر تهران)
جناب طبرستانی به بیان ارائه بحث از جانب ذیمدخل متفاوت شورای شهر پرداختند. طبق گفته ایشان شورای شهر یک فضای پارلمانی است و ظرفیت تخصصی در تمامی مباحث را دارا نمی‌باشد. لذا در این گونه مباحث از بدنه‌های تخصصی بهره مند می‌شوند. ایشان در ادامه ذکر کردند که بودجه پیشنهادی شهرداری تهران برای سال 1400 مبلغ در حدود 47600 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که در دست بررسی است.
ایشان فرمودند یکی از مشکلات مهم شهرنبود زیرساخت‌های شهری در بحث فاضلاب است. مسائل و مشکلات متعددی در ارتباط با تصفیه‌خانه‌ها وجود دارد و از دوستان دعوت کردند تا در حل مشکلات همکاری داشته باشند و صورت‌جلسه را به عنوان یک نظر تخصصی برای شواری شهر در نظر خواهند گرفت. در ادامه بیان داشتند که مرجع تولید فاضلاب در تهران پلاک‌های ساختمانی است که میتوان آن را مدیریت کرد و این موضوع در 31 استان در شورای مرکزی نظام مهندسی کشور جزو اولویت‌ها قرار دارد. نیاز است که این موضوع در مباحث 22 گانه مقررات ملی ساختمان که در حال تدوین است مورد توجه قرار گیرد. ایشان در انتها از حضار دعوت به عمل آوردند و تاکید کردند که جای کار در حوزه ساختمان در ارتباط با فاضلاب بسیار زیاد است و شورای شهر تهران و نظام مهندسی تمایل به دریافت نظرات متخصصین در این حوزه را دارند.
جناب آقای دکتر نبی بید هندی (استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و مشاور شورای شهر تهران)
در ابتدا آقای دکتر نبی از برگزاری نشست تشکر کردند و اشاره کردند که مشکل آب و فاضلاب مسئله‌ای بسیار قدیمی است. ایشان اشاره کردند که در روند پیشِ رو، تامین سلامتی برای آیندگان وجود نداشته و یکی از مهم‌ترین مسائل بیرون رفتن اخلاق از جامعه است. مشکلات فرهنگی و اخلاقی نیازمند اصلاح از بالاست و در خصوص استفاده مجدد از فاضلاب بحث‌های روانی نیز وجود دارد.
در گذشته استفاده از فاضلاب برای آبیاری فضای سبز پیشنهاد شده بوده که مورد تایید واقع نشده است. ایشان در ادامه ضمن گله‌مندی فرمودند که در مدیریت فاضلاب هنوز تفکر فنی وجود ندارد و بیان کردند که ما نیاز به فرهنگ‌سازی در این خصوص و بالا بردن توان مدیریتی خود داریم. همچنین به هم‌خوانی نداشتن سیاست‌گذاری‌ها در ارگان‌ها و مشکلات بین آنها اشاره کردند.
جناب آقای دکتر نبی به ضعف در نظارت سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص رهاسازی فاضلاب اشاره کردند و فرمودند که مشکلات باید در بدنه دولت حل شود. در برنامه‌ریزی‌ها نقص وجود دارد و طرح‌ها باید در ابتدا به صورت پایلوت انجام گیرد. همچنین شهرداری نباید برای پایان کار ساختمان‌ها مجوز صادر کند مگر آنکه بحث تصفیه فاضلاب آن حل شده باشد. در حال حاضر بحث تصفیه غیرمتمرکز برای ارگان‌ها جا افتاده است اما آیا میتوان از سرمایه‌گذاری‌های کلانی که در گذشته برای پیاده سازی سامانه های جمع آوری و تصفیه متمرکز فاضلاب انجام گرفته است چشم‌پوشی کرد؟ ایشان در انتها به مشکلات تصفیه‌خانه جنوب شرق تهران اشاره کردند؛ و بیان کردند که استفاده مجدد از پساب الزامی است و افراد در راس امور باید به دنبال پیدا کردن راه‌حل‌ها باشند.
جناب آقای دکتر مریدی (مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست)
در ابتدا آقای دکتر مریدی به مشکلات ساختاری و نهادی و مباحث قانونی موجود اشاره فرمودند. پس از آن عنوان کردند که در حال حاضر بسیاری سرمایه‌گذار خصوصی در بخش تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد از پساب وجود دارد اما دلیل واگذار نکردن پروژه‌ها چیست؟
ایشان فرمودند دولت در طرح‌ها بیشتر به فکر نفع خود است. در حال حاضر ما در اکثر شهرها ازجمله اصفهان، خراسان و تهران با مشکل کمبود آب مواجه هستیم و اولویت با تصفیه آب و استفاده مجدد از آن است. در ادامه ذکر کردند که ما در سیستم‌های بهره‌برداری دارای اشکال هستیم و در حوزه فنی موضوع بهره‌برداری از فاضلاب دارای اهمیت است. سیستم بهره‌برداری از فاضلاب باید پیاده‌سازی شده و در این خصوص آموزش داده شود.
جناب آقای دکتر هاشمیان (مدیرعامل شرکت پاک اندیشان محیط‌زیست)
مشکل فاضلاب و کمبود آب مبحث بسیار بزرگی است و در همه‌ی دنیا وجود دارد که در ایران مشکلات فرهنگی و مذهبی نیز به آن اضافه شده است. ایشان عنوان کردند که برای حل مسائل بزرگ نیاز به ساده‌سازی است و بهتر است به جای ارائه بحث به صورت کلان در خصوص شهر تهران صحبت شود. در این خصوص نیاز است تا تجربیات سودمند به اشتراک گذاشته شود.
دکتر هاشمیان در ادامه ذکر کردند که ما در پروژه‌ها تنها سرمایه اولیه را می‌بینیم و تعریف می‌کنیم اما ارزش بهره‌بردار را مدنظر قرار نمی‌دهیم و نیاز داریم تا برای پروژه‌ها هزینه بهره‌برداری قایل شویم. ایشان در انتها فرمودند که از آقای دکتر تجریشی و آقای دکتر مریدی درخواست کنیم تا ترتیب و تلفیق حل کردن مسئله ضایعات لجن فاضلاب شهری و پسماند شهری را مشخص کنند.
جناب آقای مهندس رحیم تبار (مدیر گروه ساختمانی رحیم تبار)
ایشان با اشاره به سابقه 27 سالهای که در حوزه ساختمان های مارکدار در منطقه یک شهر تهران دارد؛ فرمودند که تا کنون تلاش‌هایی در خصوص حل تصفیه فاضلاب در محل ساختمان‌های مارکدار به عنوان ساختمان سبز انجام داده‌اند، لکن همگی در بهره برداری دچار مشکل شده اند که ناشی از خطاهای طراحی و همچنین ملاحظات تمهید نشده دوره بهره برداری بوده است.
مهندس رحیم تبار ذکر کردند که در این خصوص افراد با دانش برای حل موضوع وجود نداشته و منجر به بروز مشکلات ادامه داری برایشان گردیده است. عمده مشکل در قسمت بهره‌برداری و فن‌آوری بوده است.
جناب آقای نیوی پور (مدیر اجرایی اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان)
ایشان در ابتدا به آمار و ارقامی در کشور آلمان اشاره کردند که : 82 میلیون نفر جمعیت آلمان است و 97 درصد به شبکه فاضلاب وصل هستند. 594 هزار کیلومتر مجرای فاضلاب وجود دارد که از این بین 247 هزار کیلومتر شامل فاضلاب خاکستری، 214 هزار کیلومتر فاضلاب سیاه و 133هزار کیلومتر آب باران می‌باشد. تعداد 9105 تأسیسات تصفیه فاضلاب وجود دارد که تعداد 75 عدد آن تصفیه فیزیکی و 9030 عدد تصفیه بیولوژیکی است. 96 درصد فاضلاب تولیدی توسط تاسیسات تصفیه فاضلابی که نزدیک به محل است تصفیه می شود و وارد شبکه می شود.
در آلمان چند ارگان مرتبط با دغدغه مورد بحث این جلسه وجود دارد که میتواند به اشکال مختلف کمکی باشند.
- انجمن GIZ (انجمن همکاری‌های بین‌المللی آلمان)
- انستیتوی Enter3
- انجمن GWP (Germany Water Partnership)
- بانک KFW که پروژه های انجمن های فوق را فایننس می کند
- نمایشگاه IFAT در مونیخ (از سال 1966 فعالیت می کند. در حال حاضر معمولا بیش از 3300 شرکت غرفه گذار از 58 کشور و 142هزار بازدید کننده از 162 کشور دارد)
حدود 6600 شرکت آلمانی فعال در بخش تصفیه فاضلاب وجود دارد. حدود 5 میلیارد یورو در سال در بخش فاضلاب آلمان سرمایه گذاری می شود. بخشی از پساب تصفیه شده بازچرخانی شده و بخشی هم در کشاورزی مورداستفاده قرار می گیرد و همچنین برای کامپوست استفاده می شود.
جناب آقای مهندس قیاسی (مدیر آموزش نظام مهندسی ساختمان کشور)
ایشان در ابتدا عنوان کردند که سازمان نظام مهندسی اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی در خصوص ساختمان پایدار با همکاری بخش خصوصی کرده است که در حال حاضر دور دوم آن آغاز شده است تا بتوان به منظور فرهنگ‌سازی در سطح کشور مدرس تربیت کرد. ایشان در ادامه فرمودند که در فاضلاب تهران و شبکه جمع‌آوری آبهای سطحی، تعقل در خصوص تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم سازی‌ها کم بوده است.
راحت‌ترین راه برای پروژه‌های بانک جهانی، ایجاد شبکه است که نیاز به ساختار هوشمند ندارد در نتیجه شبکه فاضلاب بسیار توسعه پیدا کرده است بدون توجه به آنکه ما چه نوع تصفیه ای نیاز داریم؟ آیا پساب تصفیه شده می‌خواهیم که متناسب با باغداری باشد؟ صنعت باشد؟… در اینجا یک چرخه معیوبی صورت پذیرفته است. در حال حاضر تصفیه‌خانه اکباتان نمی‌تواند آب خود را بفروشد. اگر بخواهیم تصفیه غیرمتمرکز را ایجاد کنیم نباید تجربه ناخوشایند نیروگاه‌های خورشیدی تکرار شود. ایشان در ادامه فرمودند که تصفیه نباید خانه محور باشد و باید حداقل محله محور در نظر گرفته شود، ما در تمامی محلات هم شبکه جمع‌آوری فاضلاب داریم هم شبکه جمع‌آوری روان آبهای سطحی که این اتفاق میتواند در نقاط اتصال رخ دهد و کمترین آسیب را برساند.
جناب آقای دکتر هاشمی (رئیس هیئت‌مدیره شرکت آماتیس رابین)
ایشان با اشاره به مدل PESTEL بیان داشتند که برای نگاه به هر موضوعی به طور ساده با مقوله هایی متنوعی از جمله سیاست، اقتصاد، اجتماع، محیط‌زیست، اجتماعی و فنی روبه‌رو هستیم. ایشان به تجربه خود در شهر سنگان اشاره کردند که بازآوری آب را در مجموعه‌های فن‌آوری ایجاد کرده‌اند. در ادامه تاکید کردند که برای انتقال ندادن آب از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر و ایجاد پایداری محلی نیاز به بازآوری آب در سطح محلات است. دکتر هاشمی فرمودند که ما نیاز به تقویت PPT ها داریم.
ایشان اشاره کردند ما نمی‌توانیم راه‌حل ارائه دهیم بدون آنکه اقتصاد را بشناسیم. بطور مثال GDP آلمان بالا است که توانسته چنان شاخص های مناسبی در زمینه مدیریت فاضلاب به دست آورد. دکتر هاشمی همچنین به این موضوع اشاره کردند که ما در هر کاری رویکردمان یک جانبه است در حالی که ما نیاز داریم مسائل را چندجانبه ببینیم، به طور مثال ما نیاز به حضور یک جامعه‌شناس در جمع خود داریم. ما نمی‌توانیم شرایط اقتصادی ایران، حاشیه‌نشینی‌ها و مسائل جامعه‌شناسی را نادیده بگیریم و بدون توجه به این‌ها به ارائه راه‌حل بپردازیم. هزینه مصرف انرژی در کشور ما بسیار پایین است. در کشور آلمان به طور مثال به دلیل بهای بالای آب (مترمکعبی 2 یورو)، افراد به فکر مدیریت و استفاده مجدد از آب هستند. ایشان در انتها ذکر کردند که اگر بخواهیم یارانه‌های انرژی را بپردازیم، این کار را انجام بدهیم، اما هزینه انرژی افراد پرمصرف را افزایش دهیم. و به تجربه موفق صنعت در این حوزه در شهر کرمان اشاره کردند که فاضلاب شهر جمع‌آوری شده و به مصرف صنعت می‌رسد. و نکته پایانی آنکه چطور میتوان از کشاورز خواست تا آب ارزان شهری را استفاده نکند و آبی که در نتیجه تصفیه قیمت بالاتری دارد بخرد؟
جناب آقای موسوی فر (رایزن حوزه محیط‌زیست سفارت هلند، شرکت BWIN هلند و ایران)
جناب آقای موسوی فر در ابتدا درخواست برگزاری مجدد جلسه به میزبانی ایشان با حضور متخصصین هلندی را عنوان کردند و پس از آن توضیحی در خصوص شرکت BWIN دادند که مجموعه‌ای از 168 شرکت هلندی است که برای همکاری با ایران وارد این مجموعه شده‌اند. این شرکت حدود 4 سال است که با وزارت نیرو، آبفا و دیگر ارگان‌ها مشغول همکاری بوده است.
جناب موسوی فر در ادامه فرمودند که بزرگ‌ترین معضل کشور ما قیمت بسیار پایین آب است که منجر شده تا سرمایه‌گذار با محاسباتی که انجام می‌دهد انجام پروژه را ممکن نبیند. و در انتها به مشکلات ناشی از تحریم نیز اشاره کردند.
جناب آقای دکتر نوری (مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی امور فنی و عمرانی، استانداردسازی و امور بحران مرکز مطالعات شهرداری تهران)
ایشان در ابتدای صحبت‌هایشان به آغاز مطالعاتی تحت عنوان مدیریت غیرمتمرکز فاضلاب شهری در مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران اشاره کردند و پس از آن فرمودند یکی از مباحث مهم موضوع اقتصاد است. نباید به راحتی از فعالیت های زیرساختی به دلیل غیراقتصادی بودن آنها صرف نظر کرد چه بسا در ابتدا برای سایر کشورهای توسعه یافته نیز این مشکلات وجود داشته است. ما باید از ظرفیت اهرم‌های قانونی نیز برای حل مسائل و پیشبرد پروژه های زیرساختی استفاده کنیم.
ما با شهری مواجه هستیم که ساخته‌شده، مردم را ساکن کرده‌ایم و شبکه‌ای را بر مبنای جمع‌آوری فاضلاب به روش متمرکز ایجاد کرده‌ایم. حال که به انتهای کار رسیده‌ایم داریم به ابتدای کار فکر می‌کنیم و این بزرگ‌ترین اینرسی پیش روی ما است. اینکه چطور می‌توانیم به این برسیم تا شهروندان را، افراد دانشگاهی را و مدیران شهری را با خود همراه کنیم؟ این چالش ماست. آیا این امکان وجود دارد که یک شرکت خارجی با ما کار کند؟ ما حتی در مسائل آکادمیک هم تحریم هستیم. ایشان در ادامه این‌طور بیان کردند که نکته مهم پیش روی ما تفکر شهروندی است، ما مدیران شهری و افراد آکادمیک تقریبا می‌دانیم که باید به کدام سمت برویم اما آیا شهروندان هم چنین تفکر و رویکردی دارند؟ به طور مثال در سال گذشته در موضوع سیلاب بیشترین مشکل در بخش مشارکت مردم بود. در شبکه جمع‌آوری آبهای سطحی به دلیل ریختن زباله توسط شهروندان در مجاری، برای تمیز کردن آنها چندین تلفات جانی داشته‌ایم. در انتها دکتر نوری با طرح سوال چگونه میتوان مردم را همراه کرد صحبت‌های خود را خاتمه دادند.
جناب آقای مهندس رستمی (رئیس گروه مدیریت فاضلاب دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب و خاک سازمان حفاظت از محیط‌زیست)
ما اقداماتی که در گذشته انجام داده‌ایم ارزیابی نکرده‌ایم. ما باید بدانیم در میان‌مدت اشکالات کجاست و اصلاحات را انجام دهیم. در گذر زمان هر چه انحراف بیشتری پیدا کنیم مشکل اساسی‌تری ایجاد می‌شود. نیاز است تا کارها به طور همه‌جانبه سنجیده شود و بدانیم که در انتها می‌خواهیم به چه هدفی برسیم. جناب رستمی ذکر کردند که بیشتر آب تهران از خارج از تهران تامین می‌شود که این شامل تبعات منفی برای مناطق دیگر است. برخی نیازهای آبی ما به آب با کیفیت پایینتری نیاز دارد که می‌توانیم با استفاده مجدد از پساب فاضلاب تصفیه شده آن را تامین کنیم. در برخی نقاط تهران برای آبیاری فضای سبز از آب زیرزمینی که مناسب شرب است استفاده می‌شود.
ایشان فرمودند ما اگر در ابتدا برنامه‌ریزی می‌کردیم که به طور مثال تصفیه فاضلاب در محل در شمال شهر داشته باشیم، می‌توانستیم آب آن را به طور مثال در یک فضای عمومی مورد استفاده قرار دهیم. اما در حال حاضر تصفیه‌خانه‌ها در جنوب تهران قرار دارند و اگر بخواهیم آب را به بالادست انتقال دهیم بسیار هزینه‌بر خواهد بود و صرفه اقتصادی ندارد. در انتها به چند مورد از استفاده ناصحیح آب تصفیه‌خانه‌ها اشاره کردند؛ که به طور مثال آب تصفیه خانه یزد پس از تصفیه در بیابان به بهانه حقابه زیست‌محیطی رهاسازی می‌شود و یا در مشهد تصفیه‌خانه‌ای با هزینه 147 میلیارد دلار به روش MBR که کیفیت بسیار بالایی دارد ساخته شده که آب آن پس از خروج از تصفیه‌خانه به طور مجدد با فاضلاب ترکیب می‌شد. این‌ها هدر رفت سرمایه است.
جناب آقای مهندس فیاضی (دبیر انجمن صنفی شرکت‌های آب و فاضلاب)
بخشی از مسئله فاضلاب شهری، نگاه سیاسی دخیل در موضوع است. پروژه‌های زیست‌محیطی هم در شروع و هم در مکان یابی شان رد پای اثر نگاه‌های سیاسی که غالبا غیر کارشناسانه هست بسیار مشهود است. رنج دیدن از نبود اطلاعات آمایشی و جامع که در بخش عمدهای از کشور وجود دارد. ما سند آمایشی که مبنای کار در کل کشور باشد نداریم.
جناب فیاضی در ادامه ذکر کردند که مشکل تعدد تصمیم گیران و تصمیم سازان را داریم. باید دانست شیوه واگذاری پروژه‌ها به چه صورت باشد. باید برای کارها آسیب‌شناسی انجام گیرد. ایشان در انتها ذکر کردند هر ساختاری که انتفاع اقتصادی در آن مطرح نباشد یک ساختار رو به رشد و پویا نخواهد بود.
جناب آقای مهندس احمری (معاون توسعه و پایش اداره کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران)
ما چندین تجربه موفق و چندین تجربه ناموفق در قالب سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران داشته‌ایم. در دهه 40 شمسی برای طرح جمع‌آوری آبهای سطحی مشاور خارجی آورده شد که تصمیم گرفت سامانه جمع آوری آبهای سطحی مستقل از سامانه جمع آوری و تصفیه فاضاب تهران باشد و سازمان برنامه و بودجه وقت، مسئولیت طراحی و ساخت سامانه جمع آوری و هدایت آبهای سطحی تهران را به شهرداری تهران واگذار نمود.
در انتهای دهه 80 شمسی، مدیریت شهری به این موضوع رسید که طرح مقابله با سیلاب غلط است و باید آن را مدیریت کنیم و حال فهمیده ایم باید با آن سازگار شویم. ما در پروژه‌ها فهم مشترکی نداریم و نیاز به بازنگری در طرح‌ها داریم. بسیاری از طرح‌ها قدیمی هستند و اکنون راه‌حل‌ها تغییر پیدا کرده است. در گذشته، زمانی که می‌خواستیم تهران را به عنوان پایتخت در نظر بگیریم دانشی در ارتباط با ظرفیت برد نداشتیم. فهم مشترک نیاز به طی شدن زمان دارد و باید ظرفیت‌سازی انجام گیرد و در این بین خلاهای قانونی شناسایی شود. الزامات مقررات ملی ساختمان دارای نقص‌هایی است. ایشان در ادامه فرمودند که ما باید متولیان را بشناسیم، به طور مثال برای یک محصول این وظیفه صنعت است که از ابتدا تا زمان امحا بگوید که محصول باید به کجا برود. ما ظرفیت‌های شهرداری را خوب نمی‌شناسیم. شهر تهران شامل 700 کیلومترمربع با توپوگرافی‌های مختلف است که برای مدیریت فاضلاب در موقعیت‌های مختلف نیاز به انجام مطالعات دارد. مطالعات موجود بسیار قدیمی است و نیاز به بازنگری مجدد دارد. مهندس احمری ذکر کردند که ما علاوه بر فهم مشترک نیاز به چشم‌انداز، برنامه و طرح داریم که خود نیازمند طی شدن زمان است. ایشان در ادامه پیشنهاد دادند که پارلمان شهری باید اجبار ایجاد کند با همکاری وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست تا شاخص‌ها تعیین گردند و جلسات بهتر است با حضور نمایندگانی از وزارت نیرو، پارلمان شهری و محیط‌زیست انجام گیرد و در صورت درخواست ما می‌توانیم این مطالعات را انجام دهیم.
در انتهای نشست دکتر ترابی به بخشنامه‌ی اخیر ابلاغی توسط سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص الزام برج‌های ساختمانی به تمهیدی مبنی بر تصفیه فاضلاب خود پیش از دریافت پروانه پایان کار اشاره کردند؛ که نیاز است تا در ادامه دستورالعمل تمهیدات مناسب در این زمینه تهیه و ارایه شود. همچنین ایشان اشاره کردند که نشست های بعدی به منظور دستیابی به نتایج مطلوب در زمینه بازآفرینی آب شهری با همکاری گروداران موضوع برنامه ریزی خواهد شد.